در فضای رسانه ای مخاطب فعال باشیم نه مخاطب منفعل

آفتاب راگرس؛علی کامرانی فعال سیاسی نوشت:مدتهاست وبویژه طی چندماه اخیر ، رسانه ها مخصوصا در فضای مجازی وبطور خاص واتساپ وتلگرام نقش بسیار مهمی در انتقال پیام ها با محتواها و اهدافی خاص دارند [ والبته طبیعی هم است که تولید کننده های محتوای پیامها اهداف خاص خود را دنبال کنند. چون در بحث “سواد رسانه ای” مخاطب نقش اصلی را ایفا می کند که همواره هدف اصلی تولید محتوا همراه نمودن مخاطب و جامعه هدف با اندیشه،باور ودیدگاه تولید کننده پیام است؛ ومتاسفانه پیامهای با محتواهای غلط ودرست، حق وناحق از طرق مختلف در رسانه های جمعی منتشر میشوند و اکثریت افراد حتی با تاسف مضاعف، تحصیل کرده ها نیز بعلت اینکه از سواد رسانه ای بی بهره یا کم بهره اند ،بجای اینکه “مخاطب فعال” باشند به ” مخاطب منفعل” تبدیل شده و تحت تاثیر متن قرار گرفته و نه تنها نمی دانند، بلکه نمی خواهند وبدتر از آن نمی توانند که به شکل مناسب ومیزان مناسبی از رسانه ها بهره برداری کنند. درحالیکه ضرورت دارد مخاطبان در مواجهه با پیام ها ویژگیهایی چون : گزینشگری، نفع گرایی، سودمندی، هدفمندی ، مشارکت، درگیری ومقاومت را داشته باشند، متاسفانه درعمل به انفعال، بی برنامگی، بی قاعدگی تبدل شده اند که اغلب اوقات بیش ازحد وهمیشه وهمه جا حاضر وناظربوده وبجای اینکه امیر رسانه ها باشند، اسیر رسانه ها ومسحور محتوای پیامها می شوند۰ ازآنجا که دانشگاهها وبخصوص گروه آموزشی دروس عمومی معارف اسلامی بویژه دروس تاریخ اسلام و تاریخ انقلاب اسلامی فرصت گفتگو ومباحثه در کلاسهای درس را فراهم نکرده اند [ این موضوع به دلیل اهمیت فراوان ، مبحث جداگانه ای می طلبد که در این مقال نمی گنجد ] تحصیلکردگان ما نیز به دلیل نداشتن دانش وبینش تاریخی ، تحت تاثیر رسانه هایی قرار گرفته اند که مطالب آنها براساس حب وبغض وکینه در موضوعات تاریخی یا مذهبی بوده و روایات خلاف واقع و غیرمستند را منتشر وتبلیغ می کنند و این امر به تحریف تاریخ و حقایق منجر شده و به تبع آن باعث تحریف هویت تاریخی وفرهنگیِ ایران اسلامی گردیده است. و نارضایتی ها از رویه های نابخردانه حکومت کنونی وانتساب هیئت حاکمه به مشی اسلامی باعث گردیده که روایت های بی منبع وغیر مستند وتحلیل های مبتنی بر آن روایات ناصحیح در فضای مجازی ورسانه ای بدون نگاه منتقدانه وعلمی منتشر گردد۰ بنابراین جهت تبیین بهتر وبیشتر مطلب ودفاع از کیان تاریخ اسلام وتاریخ معاصر وحفظ هویت فرهنگی ـ تاریخی ایران اسلامی ضرورت دارد پیرامون سواد رسانه ای و موضوعات مرتبط با آن توضیحاتی ارائه گردد ۰
درباره تاریخچه عبارت یا اصطلاح ” سواد رسانه ای” باید گفت که اولین بار” مارشال مک لوهان” این اصطلاح را بکار برد۰ اهل فن سواد رسانه ای را :”چارچوبی که به منظور تحلیل ، ارزیابی وتولید پیام به شکلهای مختلف ازچاپ تا اینترنت را فراهم می کند”،تعریف کرده اند۰با این تعریف، تحلیل وارزیابی محتوای پیام در سواد رسانه امری بسیار مهم واساسی است ۰ گسترش رسانه ها و دامنه فعالیت های رسانه ای در عصر حاضر، شناخت حقوق متقابل رسانه ها و دولتها را به امری ضروری تبدیل کرده است، زیرا از مصادیق حقوق بشر به شمار میرود۰ در واقع پیامها به شیوه های گوناگون باهدف تاثیرگذاری بر مخاطب و دربستر مجموعه ای از متن، زیر متن و فرامتن قابل فهم وقابل تفسیر هستند۰ جهت فهم بهتر وبیشتر مطلب تعریف این سه اصطلاح ضروری می نماید ۰الف ـ “متن” :متن به همه اطلاعات ظاهری موجود دریک پیام گفته میشود ؛ ب ـ زیر متن” : زیرمتن به پیامهای پنهان وغیر مستقیمی که تولید کننده پیام بابهره گیری هدفمند از فنون اثرگذاری بر مخاطب مانند استفاده از کلام ، رنگ، نورو موسیقی که درتولید رسانه ای جاسازی کرده است، اطلاق می شود ؛ ج ـ “فرامتن”: فرامتن را نیز آنچه خارج از متن است و شامل شرایط محیطی فرهنگی وعوامل بیرونی حاکم بر درک واثرگذاری پیام می شود ، تعریف کرده اند۰ براشت اولیه از تعریف سه اصطلاح مذکور این است که هرپیام دارای سه لایه بوده ودرسه سطح درپی اقناع مخاطب وهمراهی وهمفکری با تولیدکننده پیام است۰

مخاطبان ممکن است براساس دانش قبلی، تجربیات، ارزشها وعقاید خود برداشت وتفسیر متفاوتی از پیام برای خود ایجاد کنند وداشته باشند۰ تولیدگران پیامها یاهمان اتاق های فکر تولید محتوا به اَشکال مختلف وشیوه های گوناگون سعی در اقناع و همراه نمودن مخاطب با دیدگاه ونظر خود پیرامون موضوعات گوناگون مطرح شده در پیامها دارند ۰ آنان تلاش دارند تابا برجسته سازی ( استخراج یک پیام از میان دیگر پیامها یا ازمیان عبارتهای یک پیام ) مخاطب را باخود در محتوای پیام همفکر وهمراه سازند۰ امیداست که همه مردم ایران وبویژه اهالی قلم واندیشه با مطالعه وتفکر پیرامون سواد رسانه ای و کسب ویژگیهای یک مخاطب فعال ، درتحلیل محتوای پیامهای رسانه ای وکشف حقیقت و واقعیات وتلاش در مسیر توسعه همه جانبه کشور و حفظ هویت تاریخی وفرهنگی در عصر رسانه وارتباطات موفق باشند۰

علی کامرانی ۲۳ اسفند ۱۴۰۱