الگوی اخلاقی پیامبر و موضع ما در ماجرای اوکراین

آفتاب زاگرس ؛تلاقی عید مبعث پیامبر اسلام و مواضع برخی مسئولان و نهادهای نظام اسلامی ما به تجاوز روسیه به کشور اوکراین می‌تواند یادآور برخی از ویژگی‌های پیامبر اسلام باشد و البته الگویی برای سیاست ورزی.
حضرت محمد(ص) پیش از مقام نبوت، به محمدامین شهره بود، ایشان واجد صفاتی چون امانت‌داری، صداقت، شجاعت و عدالت بود که باعث شده بود شخصیت او در فضای جامعه جاهلی اعراب آن زمان موردپذیرش قرار گیرد. حضرت محمد(ص) چه در دوران پیش از بعثت و چه پس‌ازآن علاوه بر رعایت اصول اخلاقی و انسانی و دفاع از مظلوم در برابر ظالم شهره بودند، همین رویکرد بود که باعث شد دین اسلام ابتدا در میان محرومان، ستمدیدگان و اقشار ضعیف جامعه مورد استقبال قرار بگیرد. از سویی بنیان هدایت پیامبر تکیه بر اصول و آموزه‌های انسانی و اخلاقی قرار داشت، پیامبر در دوران حکومت خویش نیز هیچ‌گاه از ابزار زور، قدرت نظامی و سلطه‌جویی استفاده نکرد و برعکس معتقد به تألیف قلوب، مهربانی، مودت، نرم‌خویی و بارزتر از همه مدارا بود. در زمان حیات پیامبر، ایشان با وجود نیروی انسانی باانگیزه، شجاع و آماده و قدرت کافی، هیچ‌گاه آغازگر حمله به مخالفان و دشمنان خود نبود و هیچ‌وقت نخواستند همسایگان را به زور نیزه و شمشیر به اسلام وارد کند. در بعد اجتماعی با اهل کتاب و غیرمسلمانانی که نمی‌خواستند به آیین اسلام درآیند، اما در قلمرو حکومت اسلامی سکونت داشته باشند، نیز امکان داده بود که‌ یا مهاجرت کنند و یا با دریافت مبالغی تحت عنوان جزیه بابت تأمین امنیت در سایه حکومت اسلامی زندگی کنند که به‌مثابه مالیات به معنای متداول امروزی بود. با وجود چنین الگوی بی‌بدیلی در عرصه اخلاق، عدالت‌طلبی، مبارزه با ظلم و ایستادگی در برابر ظالم و از سویی با استناد به آرمان‌های انقلاب یعنی دفاع از مظلومان و ستمدیدگان، حمایت از ملت‌های ستمدیده مواضع برخی از مسئولان، صاحب‌نظران و ائمه جمعه در باب تجاوز روسیه به اوکراین عجیب و در تضاد با آموزه‌های دینی و آرمان‌های انقلاب به نظر می‌رسد. این نقد نه به داوری در منازعه روسیه و اوکراین در فضای دیپلماتیک بلکه در باب مواضع مسئولان به‌ویژه متولیان تریبون‌های دینی و مذهبی در قبال این اتفاق است. جمهوری اسلامی ایران در غالب منازعات بین‌المللی با استناد به آموزه‌های دینی و آرمان‌های انقلاب یعنی دفاع از ستمدیدگان و مقابله با زورگویان و متجاوزان، غالباً موضعی اخلاقی و انسانی را در چهار دهه اخیر در پیش‌گرفته است، اما اتخاذ مواضعی متغایر با شعارهای پیشین انقلاب و منفعلانه که حتی بوی حمایت از کشور متجاوز نیز از آن به مشام می‌رسد کاملاً در تضاد و تقابل با رویکردهای قبلی نظام و آموزه‌های پیامبر اسلام است، اینکه روسیه و اوکراین با چه استدلالی روبه روی‌هم قرارگرفته یا این دو کشور چه موضعی در برابر غرب دارند، دلیل اخلاقی و دینی برای حمایت از یک کشور متجاوز ولو با هر بهانه و توجیهی نیست. برای کشور و نظامی که در چهار دهه با ادعای آرمان‌های ایدئولوژیک هزینه‌های زیادی را در عرصه‌های مختلف ازجمله دفاع از آرمان فلسطین و مقابله با اشغالگران متحمل شده، شایسته نیست در منازعه دو کشور ثالث، دست از آرمان‌ها و شعارهای خود بردارد و این‌چنین بی‌محابا از تجاوز دفاع کند. حمله روسیه به اوکراین ورای هرگونه استدلال و دلیلی در عرصه نظامی و اقتصادی و سیاسی، یک تجاوز آشکار به یک کشور مستقل است و نفس تجاوز چه از سوی آمریکا به عراق و افغانستان باشد یا چه روسیه به اوکراین، امری مذموم و ناپسند است و با هیچ توجیهی نمی‌توان از متجاوز دفاع کرد. امروز افکار عمومی بیش از هر زمان دیگری این دوگانگی در مواضع مسئولان در برابر منازعات بین‌المللی را درک می‌کنند، مواضع این روزهای مسئولان کشور هیچ نسبتی با آموزه‌های دینی و آرمان نظام و انقلاب در حمایت از مظلومان و مقابله با زورگویان و متجاوزان ندارد، اگر چندین دهه بسیاری از سیاست‌های نظام با تکیه بر ایدئولوژی در سوریه، یمن، عراق، لبنان، فلسطین، لیبی و سایر کشورهای مظلوم و ستمدیده توجیه می‌شد فردا روزی چگونه قرار است تجاوز روسیه به اوکراین تبیین و توجیه شود؟ این اشتباه استراتژیک نتیجه چه تدابیر و پیش‌زمینه‌هایی است که باعث شده رفتار امروز مسئولان با شعار اصلی انقلاب و آموزه‌های پیامبر فرسنگ‌ها فاصله داشته باشد؟!
سال‌هاست ضرورت بازبینی و اصلاح برخی رویکردها، شعارها و استراتژی‌ها در زمینه سیاست خارجی به‌ویژه نحوه مقابله یا تعامل با جهان غرب یا شرق احساس می‌شود اما شوربختانه با تکیه بر شعارهای هیجانی، تحلیل‌های سطحی و بهانه‌های غیر اقناعی، این سیاست‌ها با شدت و با هزینه‌های گزاف برای نظام، مردم و کشور به‌پیش می‌روند و گویی گوش شنوایی برای این دلسوزی‌ها و تلنگرها وجود ندارد.
ولی الله شجاع پوریان